Παραινετικά

«Ἐὰν δὲν ἤμουν ταπεινὸς καὶ πρᾷος...»

Ἱεροῦ Χρυσοστόμου

[...] Ἄς γνωρίσωμεν τὴν φύσιν ἡμῶν τὴν φθαρτήν· ἄς ἐνθυμηθῶμεν τὰ ἁμαρτήματά μας· ἄς μάθωμεν ποῖοι εἴμεθα, δηλαδὴ πρόσκαιροι, καὶ φθαρτοί, καὶ φθάνει μόνον τοῦτο εἰς ὑπόθεσιν τῆς ταπεινοφροσύνης· διότι εἰς τοῦτο ὁ ἄνθρωπος γνωρίζει τὸν ἑαυτόν του, ὅτι δὲν ἦναι τίποτα· διότι δὲν εἶναι ἄλλος τρόπος, ὅπου νὰ κάμῃ τις φίλον τὸν Θεόν, ὡς νὰ μετρᾷ τὸν ἑαυτόν του μικρότερον ἀπὸ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους· διατὶ λέγει ὁ Χριστός: «Δεῦτε πάντες πρός με, καὶ μάθετε ἀπ΄ ἐμοῦ, ὅτι πρᾷος εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ»!

ag ioannis o hrysostomos 37γὼ εἶμαι Θεός, καὶ Υἱὸς Θεοῦ τοῦ Μεγάλου Βασιλέως τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τῆς γῆς, καὶ ἐὰν δὲν ἤμουν ταπεινὸς καὶ πρᾷος δὲν ἤθελα κάμει πτωχὴν Μητέρα· ἐὰν δὲν ἤμουν πρᾷος δὲν ἤθελα ἔλθει πρὸς ἐσᾶς, ἐγὼ ὁ Ποιητὴς τῆς Κτίσεως καὶ Δημιουργὸς τῆς φαινομένης καὶ μὴ φαινομένης· ἐὰν δὲν ἤμουν πρᾷος δὲν ἤθελα καταβῇ ἀπὸ τοὺς οὐρανοὺς νὰ γένω ἄνθρωπος ὡς καὶ σᾶς· ἄν δὲν ἤμουν πρᾷος καὶ ταπεινός, δὲν ἤθελα γεννηθῇ εἰς τὸ παχνὶ τῶν ἀλόγων ζώων, ὅπου εἶχα τοῦ κόσμου ὅλου τὸν πλοῦτον, καὶ τὰ παλάτια τῶν Βασιλέων, καὶ Ἀρχόντων· ἄν δὲν ἤμουν ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ καὶ ὑπομονητικὸς δὲν ἤθελα δώσει τὸν νῶτον μου εἰς μάστιγας, καὶ εἰς θάνατον διὰ τοὺς αἰχμαλώτους· ἄν δὲν ἤμουν ταπεινὸς καὶ ἀνεξίκακος, ἄλλοι ἐχρεωστοῦσαν νὰ πάθουν καὶ δὲν ἔπαθαν, καὶ ἐγὼ ὅπου δὲν ἐχρεώστουν, ἐπλήρωσα τὸ χρέος τους, διὰ ἐκείνους. Οὕτω λοιπὸν εἶμαι πρᾷος καὶ ταπεινός, ὅτι σεῖς ἐσφάλετε, καὶ ἐγὼ ἐδάρην καὶ ἐθανατώθην· οὕτως εἶμαι ταπεινός, καὶ παρακαλῶ τοὺς δούλους μου νὰ κάμνουν καλά, καὶ δὲν ἐντρέπομαι, διὰ νὰ μὴν ἀναγκασθῶ εἰς ὀργὴν καὶ τοὺς κολάσω.

ταν λοιπὸν ἔλθῃς εἰς τέτοιαν ἔννοιαν, θαύμασε εἰς τὴν ταπείνωσιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ ταπεινώσου καὶ σὺ ὅποιος καὶ ἄν ἦσαι· καὶ βάλε εἰς τὸν νοῦν σου, πῶς ἐκατέβη ὁ Αὐθέντης σου ἀπὸ τοὺς οὐρανοὺς εἰς τὴν γῆν, καὶ ἀπὸ τὴν γῆν εἰς τὸν ἅδην, καὶ τότε δὲν θέλεις ἐπαινέσει τὸν ἑαυτόν σου, ἀλλὰ μάλιστα θέλεις καταγελάσει τὴν ἀνοησίαν σου, διότι δὲν ἔκαμες ποτὲ κἀμμίαν ταπείνωσιν. Ἐὰν δὲ καὶ εἶσαι ταπεινότερος ἀπὸ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, μὴ διὰ τοῦτο μέγα φρόνει, μηδὲ ἄλλους ὀνείδιζε, διὰ νὰ μὴ χάσῃς τὸ καύχημά σου καὶ τὸν κόπον σου ὁμοῦ καὶ τὴν τιμήν σου. Διὰ τοῦτο ταπεινοφρονεῖς διὰ νὰ ἐλευθερωθῇς ἀπὸ τὴν κενοδοξίαν· ἐὰν δὲ καὶ διὰ τῆς ταπεινοφροσύνης πέσῃς εἰς ὑπερηφανίαν, καλλίτερον ἦτον νὰ μὴν ἐταπεινοφρόνῃς· διότι πολλοὶ πολλαῖς φοραῖς φαίνονται πρὸς ἡμᾶς, πῶς εἶναι καλοὶ καὶ ἐνάρετοι, καὶ ἐκεῖνοι εἶναι χειρότεροι καὶ πονηρότεροι ἀπὸ ὅλους.

λλὰ τοὺς τοιούτους ἀφίνοντες, ἐπὶ τοὺς πολιτευομένους θεαρέστως νὰ εἰποῦμεν. Ποῖοι εἶναι ἐκεῖνοι ὅπου γνωρίζουν καὶ τὰ μὲν ἄλλα ἔργα νὰ κάμνουν, τὸ δὲ κεφάλαιον τῶν ἀρετῶν τὴν ταπεινοφροσύνην τὴν ἀμελοῦν; Διὰ τοῦτο ἄφηκεν αὐτοὺς ὁ Θεός, διὰ νὰ μάθουν ὅτι ὄχι μὲ τὴν ἰδικήν τους δύναμιν ἐκατώρθωσαν ἐκεῖνα τὰ καλὰ ἔργα, ἀλλὰ τῇ χάριτι τοῦ Θεοῦ· διότι πρᾳότης λέγεται ὄχι ὁπόταν τις ἀδικηθῇ παρά τινος δυνάστου καὶ ἀδικητοῦ καὶ ὑπομένει πρᾷος, ἀλλ΄ ὅταν ἀδικηθῇ ὑπὸ εὐτελῶν καὶ ποταπῶν ἀνθρώπων πειραζόμενος καὶ ὑπομένων...

Διὰ τοῦτο καὶ σύ, ἀδελφέ, ἐὰν θέλῃς νὰ κάμῃς τὰ ἔργα σου μεγάλα, μὴ βάνῃς μὲ τὸν νοῦν σου πῶς εἶναι μεγάλα, ἀλλὰ λέγε πῶς ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ τὰ ἐκατώρθωσε, διὰ νὰ ἔχῃς τὸν Θεὸν χρεώστην, ὄχι μόνον τῶν κατορθωμάτων, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν καλήν σου γνώμην. Ἐὰν λοιπὸν θέλῃς νὰ ἦσαι ταπεινόφρων, μὴ μὲ λόγια μόνον καὶ σχήματα δείχνῃς τὴν ἀρετήν σου, ἀλλὰ καὶ μὲ λόγια καὶ μὲ ἔργα· καὶ μὴ πρὸς μὲν τὸν ἕνα νὰ φαίνεσαι ταπεινός, πρὸς δὲ τὸν ἄλλον ἀνήμερον θηρίον, ἀλλ΄ εἰς ὅλους πρέπει νὰ ἦσαι γλυκὺς καὶ ταπεινός, εἴτε φίλος ἦναι, εἴτε ἐχθρός, εἴτε μέγας, εἴτε μικρός. Διότι τοῦτο εἶναι ἀληθινὴ ταπεινοφροσύνη καὶ δεκτὴ εἰς τὸν Θεὸν καὶ ὄχι ποτὲ μὲν ταπεινός, ποτὲ δὲ ὀξύθυμος καὶ ὀργίλος· διότι ὅποιος νικηθῇ ὑπὸ τοῦ θυμοῦ, ὅλας του τὰς ἀρετὰς ἔχασεν.

Διὰ τοῦτο καὶ σύ, ὅποιος καὶ ἄν ἦσαι καὶ θέλεις νὰ δείξῃς ἔργα μεγάλα, μὴ μέγα ὑψώνεσαι, καὶ τότε εἶσαι μέγας· καὶ ἄν νομίζωμεν ὅτι εἴμεθα ἁμαρτωλοί, τότε γινόμεθα δίκαιοι, καθὼς ἔκαμεν ὁ Τελώνης. Ἐὰν δὲ εἰπῇς, ὅτι εἶσαι δόκιμος καὶ ἐνάρετος, τότε ἔγεινες ἄχρηστος καὶ ἀδόκιμος, ἐὰν καὶ δόκιμος ἦσαι· διότι τοῖς ὑπερηφάνοις γνωρίζει ὁ Θεὸς νὰ ἐναντιοῦται· καὶ τοιουτοτρόπως δίδει χάριν τοῖς ταπεινοῖς ὁ Κύριος· ὅτι Αὐτῷ πρέπει δόξα, κράτος, τιμὴ καὶ προσκύνησις εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν!


Βλ. Μαργαρῖται ἤτοι Διάφοροι Λόγοι τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως καὶ ἑτέρων Ἁγίων Πατέρων, πεζευθέντες εἰς ἁπλῆν γλῶσσαν πρὸς κοινὴν τῶν Ὀρθοδόξων ὠφέλειαν - Ἐπιμέλεια ἐκδόσεως παρ΄ Ἱερομονάχου [εἶτα Ἐπισκόπου Κυκλάδων] Παρθενίου Σκουρλῆ, ἐκδόσεις Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1979, Λόγος Εἰκοστὸς Δεύτερος: Περὶ Ταπεινοφροσύνης καὶ Δικαιοσύνης, σελ. 150-152. Διατηρήθηκε ἡ ὀρθογραφία τοῦ πρωτοτύπου.