Παραινετικά

Ὁ στολισμὸς καὶ ἡ ἀσφάλεια τῆς Νηστείας

Ἱεροῦ Χρυσοστόμου

ΦΑΙΔΡΑ σήμερον ἡ πανήγυρις καὶ λαμπροτέρα σήμερον ἡ συνάθροισις. Ἀλλὰ ποία εἶναι ἡ αἰτία; Ἐγὼ γνωρίζω ὅτι τῆς νηστείας εἶναι τὸ κατόρθωμα τοῦτο, ὄχι τῆς παρούσης, ἀλλὰ τῆς προσδοκωμένης νηστείας. Ἐκείνη κατὰ ἀλήθειαν, ἐκείνη μᾶς ἐσυμμάζωξε πρὸς τὸν πατρικόν μας οἶκον· ἐκείνη καὶ τοὺς προτήτερον ῥαθυμοῦντας, τοὺς ἐπανήγαγε σήμερον πρὸς τὰς μητρικὰς ἀγκάλας.

 

naos

Ἀλλ᾽ ἐὰν μόνον ὅπου τὴν περιμένομεν, μᾶς ἔκαμε τοσαύτην σπουδήν, ὁπόταν ἔλθῃ καὶ φανῇ πόσην θέλει αὐξήσει τὴν εὐλάβειαν; Οὕτω καὶ μία πόλις ὅπου μέλει νὰ ἔλθῃ εἰς αὐτὴν ἄρχοντας φοβερός, πᾶσαν ἀμέλειαν ῥίπτει ἀπ᾽ αὐτῆς, καὶ ἔρχεται εἰς μεγάλην σπουδήν. Ἀλλὰ μὴ φοβεῖσθε ἀκούοντες ὅπου λέγω φοβερὸν ἄρχοντα τὴν νηστείαν, διότι δὲν εἶναι εἰς ἡμᾶς φοβερή, ἀλλὰ εἰς τοὺς δαίμονας· διότι ἐὰν σεληνιάζεταί τις, δεῖξον μόνον εἰς αὐτὸν νηστείας πρόσωπον, καὶ θέλεις ἰδεῖ πῶς μένει ἀκίνητος καὶ ξηρός, καθὼς τὴν πέτραν ἀπὸ τὸν φόβον του· καὶ μάλιστα ὅταν ἰδῇ τὴν νηστείαν ἐσμιγμένην μὲ τὴν ἀδελφήν της τὴν προσευχήν· διὰ τοῦτο λέγει καὶ ὁ Χριστός: «τοῦτο τὸ γένος ἐν οὐδενὶ ἐξέρχεται, εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστείᾳ».

Ὁπόταν λοιπὸν διώχνῃ οὕτως τοὺς πολεμίους τῆς σωτηρίας ἡμῶν καὶ εἶναι φοβερὰ εἰς τοὺς ἐχθροὺς τῆς ζωῆς μας, πρέπει νὰ τὴν ποθοῦμεν καὶ νὰ ἀγαπῶμεν, ὄχι νὰ τὴν φοβούμεθα· διότι ἐὰν φοβούμεθα, τὴν μέθην καὶ τὴν πολυφαγίαν πρέπει νὰ φοβούμεθα, ὄχι τὴν νηστείαν· διότι ἡ μὲν μᾶς δένει τὰς χεῖρας ὀπίσω, ἡ μέθη, καὶ μᾶς παραδίδει εἰς τὰς χεῖρας τῶν παθῶν καὶ τῆς τυραννίδος, ὡσὰν σκλάβους μιᾶς δεσποίνης χαλεπῆς· ἡ δὲ νηστεία, ἐὰν μᾶς εὕρῃ σκλαβωμένους καὶ δεμένους, μᾶς λύει ἀπὸ τὰ δεσμὰ καὶ μᾶς εὐγάνει ἀπὸ τὴν τυραννίδα, καὶ μᾶς φέρει εἰς τὴν πρώτην ἐλευθερίαν.

Ὁπόταν οὖν καὶ τοὺς ἐχθροὺς ἡμῶν πολεμῇ καὶ μᾶς ἐλευθερώνει ἀπὸ τὴν δουλείαν καὶ μᾶς φέρει εἰς τὴν ἐλευθερίαν, ποίαν ἄλλην ἀπόδειξιν μεγαλήτερην ζητεῖς τῆς φιλίας αὐτῆς ὅπου ἔχει πρὸς τὸ γένος ἡμῶν; Διότι τοῦτο εἶναι μεγάλης φιλίας ἀπόδειξις. Θέλεις νὰ μάθῃς πόσος στολισμὸς εἶναι εἰς τοὺς ἀνθρώπους ἡ νηστεία καὶ πόση φύλαξις καὶ ἀσφάλεια; Πρόσεξε, παρακαλῶ σε, τὸ θαυμαστὸν καὶ μακάριον γένος τῶν Μοναχῶν, διότι αὐτοὶ φεύγουν ταῖς σύγχυσαις τοῦ κόσμου καὶ τρέχουν πρὸς τὰς κορυφὰς τῶν βουνῶν καὶ κάμνουν τὰς καλύβας εἰς τὴν ἡσυχίαν τῆς ἐρημίας, ὡσὰν εἴς τινα λιμένα εὔδιον. Ταύτην τὴν νηστείαν ἔχουν σύνοικον καὶ συγκοινωνὸν εἰς ὅλην τους τὴν ζωήν, διὰ τοῦτο τοὺς κάμνει καὶ ἀπὸ ἀνθρώπους Ἀγγέλους, καὶ ὄχι μόνον ἐκείνους, ἀλλὰ καὶ ἐν ταῖς πόλεσιν, ὅσους ἄν εὕρῃ ὅπου τὴν ἀγαποῦν, τοὺς ἀνεβάζει εἰς αὐτὸ τὸ ὕψος τῆς φιλοσοφίας.

Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Μωϋσῆς καὶ ὁ Ἠλίας οἱ πύργοι τῶν ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ Προφητῶν, ἐὰν ἦσαν λαμπροὶ καὶ μεγάλοι, καὶ ἀπὸ ἄλλα πολλά, καὶ εἶχαν πολλὴν παρρησίαν, ὅμως ὅτε ἤθελον νὰ πλησιάσουν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ νὰ διαλεχθοῦν μὲ αὐτόν, ὅσον εἶναι ἀνθρώπου δυνατόν, πρὸς τὴν νηστείαν ἔδραμαν καὶ διὰ τῶν χειρῶν αὐτῆς ἀνέβησαν πρὸς αὐτόν.

Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Θεὸς ἐξ ἀρχῆς ὅπου ἔκαμε τὸν ἄνθρωπον, πάραυτα τὸν ἔθηκεν εἰς τὰς χεῖρας τῆς νηστείας νὰ τὸν βαστᾷ καὶ νὰ ἔχῃ τὴν φροντίδα τῆς σωτηρίας αὐτοῦ, ὥσπερ φιλόστοργος μήτηρ καὶ ἀρίστη διδάσκαλος· διότι εἰπὼν τό: «ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ Παραδείσῳ βρώσει φαγεῖν, ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε», εἶδος νηστείας ἔθηκε.

Ἐὰν δὲ εἰς τὸν Παράδεισον ἦτον ἀναγκαία ἡ νηστεία, πόσῳ μᾶλλον ἔξω τοῦ Παραδείσου; Ἐὰν πρὸ τῆς πληγῆς ἦτο χρήσιμον τὸ φάρμακον, πόσῳ μᾶλλον μετὰ τὴν πληγήν; Ἐὰν πρὶν νὰ γίνῃ ὁ πόλεμος τῶν ἐπιθυμιῶν, ἦτον καλὸν εἰς ἡμᾶς τὸ ὅπλον τοῦτο τῆς νηστείας, πολλῷ μᾶλλον μετὰ τὴν τοσαύτην μάχην τῶν ἐπιθυμιῶν καὶ ἀπὸ τῶν δαιμόνων.

Πολὺ λοιπὸν εἶναι ἀναγκαία ἡ βοήθεια τῆς νηστείας. Ἐὰν ἤθελεν ἀκούσει ὁ Ἀδὰμ ταύτης τῆς φωνῆς, δὲν ἤθελεν ἀκούσει τῆς δευτέρας, ὅτι «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ». Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ταύτης παρήκουσε, διὰ τοῦτο θάνατος καὶ λύπαις καὶ φροντίδες, καὶ ζωὴ χαλεπωτέρα παντὸς θανάτου, διὰ τοῦτο ἀκάνθαι καὶ τρίβολοι, διὰ τοῦτο πόνοι καὶ ὠδῖνες.

Εἶδες πῶς ἀγανακτεῖ ὁ Θεὸς ὅταν καταφρονῆται ἡ νηστεία; Μάθε καὶ πῶς εὐφραίνεται πάλιν ὅταν τιμᾶται· διότι καθὼς ὅταν ἐκαταφρονήθη ἔδωκεν ἐπιτίμιον τοῦ καταφρονήσαντος τὸν θάνατον, οὕτω πάλιν ὅταν ἐτιμήθῃ ἐλευθέρωσεν ἀπὸ τὸν θάνατον. Διὰ τοῦτο θέλων ὁ Θεὸς νὰ δείξῃ τοῦ πράγματος τὴν δύναμιν, τῆς ἔδωκεν ἐξουσίαν μετὰ τὴν ἀπόφασιν καὶ τὸ σύρσιμον πρὸς τὸν θάνατον, νὰ ἁρπάξῃ τοὺς συρομένους ἀπὸ τὸ μέσον τοῦ δρόμου καὶ νὰ τοὺς φέρῃ πρὸς τὴν ζωήν· καὶ ὄχι δύο ἤ τρεῖς ἤ δέκα ἤ εἴκοσιν, ἀλλὰ δῆμον ὅλων τῶν Νινευϊτῶν καὶ πόλιν μεγάλην καὶ θαυμαστήν, εὑρισκομένην κλίνουσαν τὴν κεφαλὴν εἰς αὐτὸ τὸ βάραθρον καὶ μέλλουσαν νὰ δεχθῇ τὴν ἄνωθεν ἐρχομένην ὀργήν, ὥσπερ νὰ ἦλθέ τις δύναμις ἄνωθεν καὶ τὴν ἅρπαξεν ἀπὸ τὰς χεῖρας τοῦ δημίου καὶ τὴν ἔφερεν εἰς τὴν ζωήν [...].

Βλ. Μαργαρῖται ἤτοι Διάφοροι Λόγοι τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως καὶ ἑτέρων Ἁγίων Πατέρων, πεζευθέντες εἰς ἁπλῆν γλῶσσαν πρὸς κοινὴν τῶν Ὀρθοδόξων ὠφέλειαν - Ἐπιμέλεια ἐκδόσεως παρ΄ Ἱερομονάχου [εἶτα Ἐπισκόπου Κυκλάδων] Παρθενίου Σκουρλῆ, ἐκδόσεις Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1979, Λόγος Εἰκοστὸς Ὄγδοος: Περὶ μετανοίας καὶ νηστείας..., σελ. 174-175. Διατηρήθηκε ὁ ὀρθογραφία τοῦ πρωτοτύπου.