Παραινετικά

ΚΘ´ ΙΟΥΝΙΟΥ ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΣ ΟΙ ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ

Μεγάλας ἀναμνήσεις ἀνακαλεῖ σήμερον ἡ ἑορτὴ τῶν δύο κορυφαίων Ἀποστόλων. Οἱ δύο οὗτοι ὑπέρτεροι ἄνδρες τοῦ χριστιανισμοῦ συγκεφαλαιοῦσι σχεδὸν ἐν ἑαυτοῖς ὁλόκληρον τὴν ἱστορίαν τῆς Καινῆς Διαθήκης καὶ τοῦ πρώτου μ.Χ. αἰῶνος. Διότι ὁ μὲν θεομακάριστος Πέτρος ἐγένετο αὐτόπτης καὶ αὐτήκοος τῶν πράξεων καὶ τῆς διδασκαλίας τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ δὲ οὐρανοβάμων Παῦλος, περιελθὼν τὸν τότε γνωστὸν κόσμον, κατήχησε καὶ ἐβάπτισε τοσούτους λαούς, καὶ τοσαύτας συνέστησεν ἐκκλησίας, ὅσας συλλήβδην πάντες οἱ ἄλλοι Ἀπόστολοι.

Ap Petros Pavlos

πὸ τῆς ἡμέρας ἐκείνης, καθ᾿ ἣν ἠκούσθη παρὰ τὰς ὄχθας τῆς λίμνης Γεννησαρὲτ ἡ πρόσκλησις ἐκείνη: «Δεῦτε ὀπίσω μου, καὶ ποιήσω ὑμᾶς ἁλιεῖς ἀνθρώπων», μέχρι τῆς στιγμῆς, καθ᾿ ἣν δέσμιος ὁ Παῦλος ἐπὶ μῆνας ἐν Ρώμῃ, ἐδέχετο ἐν τῇ φυλακῇ πλήθη κατηχουμένων, καὶ ἔγραφε τὴν ὑπερήφανον ἐκείνην φράσιν: «ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ οὐ δέδεται», ὤ, πόσον εἶχε μεταβληθῆ ἤδη ἡ ὄψις τοῦ κόσμου!

Γνωστόν, ὅτι ἀμφότεροι οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι ἐτελειώθησαν μαρτυρικῶς ἐν Ρώμῃ, τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, κατὰ τὴν παράδοσιν, ὁ μὲν Πέτρος σταυρωθεὶς μὲ τὴν κεφαλὴν κάτω, ὁ δὲ Παῦλος καρατομηθείς. Ἐν Ρώμῃ ὑπάρχει εἰκών, παριστῶσα τοὺς δύο Ἀποστόλους ἀσπαζομένους τὸ τελευταῖον ἀλλήλους, καθ᾿ ὃν χρόνον ἐχωρίζοντο ἀγόμενοι εἰς σφαγήν. Οὐ μακρὰν δὲ τῆς Ρώμης σώζεται ἀρχαῖον παρεκκλήσιον, λεγόμενον Domine quo vadis, ἡ δὲ ὡραία περὶ τοῦ ὀνόματος τούτου παράδοσις ἔχει ὡς ἑξῆς: Ἅμα κινηθέντος τοῦ διωγμοῦ ἐπὶ Νέρωνος, ὁ Πέτρος ἀπεπειράθη νὰ φύγῃ, νομίσας, ὅτι ἠδύνατο ἀκόμη νὰ ἐργασθῇ εἰς τὸ κήρυγμα. Στάδιά τινα ἔξω τῆς Ρώμης συναντᾷ τὸν Ἰησοῦν Χριστόν, περίλυπον, βαίνοντα πρὸς τὴν πόλιν. «Domine quo vadis?» (Κύριε, ποῦ ὑπάγεις;), ἐρωτᾷ ὁ Πέτρος. «Vado Romam iterum crucifici» (ὑπάγω εἰς Ρώμην, ὅπως σταυρωθῶ καὶ πάλιν), ἀπαντᾷ ὁ Χριστός. Ἡ ὀπτασία αὕτη ἐδίδαξε τὸν Πέτρον τὸ καθῆκόν του, καὶ κατανυγεὶς τὴν καρδίαν, ἐπέστρεψεν εἰς Ρώμην, καὶ ὑπέστη ἀγογγύστως τὸν σταυρικὸν θάνατον, ἵνα πληρωθῇ ἡ ἄλλη ἐκείνη αἰνιγματώδης πρόρρησις τοῦ Σωτῆρος: «. . .ὅταν δὲ γηράσῃς, ἄλλος σε ζώσει καὶ οἴσει σε ὅπου οὐ θέλεις».

ραιότατον εἶναι τὸ τελευταῖον κεφάλαιον τοῦ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίου, ἐν ᾧ ἱστορεῖται ἡ τελευταία ἐμφάνισις τοῦ Χριστοῦ παρὰ τὴν θάλασσαν τῆς Τιβεριάδος. Ὁ Πέτρος καὶ οἱ σὺν αὐτῷ Ἀπόστολοι, ἁλιεύοντες ὅλην τὴν νύκτα, οὐδὲ ἕνα συνέλαβον ἰχθύν. Αἴφνης ἐμφανίζεται ὁ Χριστὸς ἐπὶ τῆς ὄχθης, καὶ παραγγέλλει αὐτοῖς νὰ ρίψωσι τὸ δίκτυον. Ὑπακούουσιν ἐκεῖνοι, καὶ τὸ δίκτυον πληροῦται ἰχθύων μέχρι διαρρήξεως. Ἀναγνωρίσας ὁ Πέτρος τὸν Χριστόν, φορεῖ τὸν ἐπενδύτην του καὶ ρίπτεται εἰς τὴν θάλασσαν, ὅπως ταχύτερον τὸν πλησιάσῃ. Ἀποβιβασθέντες καὶ οἱ ἄλλοι, εὑρίσκουσιν ἀνθρακιὰν ἑτοίμην, ὀπτῶσι τὰ ὀψάρια, καὶ δειπνοῦσι. Μετὰ τὸ δεῖπνον ὁ Χριστὸς ἀπηύθυνε πρὸς τὸν Πέτρον τὴν τριττὴν ἐρώτησιν: «Σίμων Ἰωνᾶ, φιλεῖς με;» «Ναί, Κύριε, λέγει ὁ Πέτρος, σὺ οἶδας, ὅτι φιλῶ σε». Λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς, «Ποίμαινε τὰ πρόβατά μου». Μετὰ τὴν δευτέραν καὶ τρίτην ἐρώτησιν, ἐλυπήθη ὁ Πέτρος καὶ εἶπε: «Ναί, Κύριε, σὺ πάντα οἶδας, σὺ οἶδας, ὅτι φιλῶ σε». Λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς, «Βόσκε τὰ ἀρνία μου». Ὕστερον ὁ Χριστὸς τῷ εἶπεν, «Ἀκολούθει μοι» καὶ ὁ Πέτρος ὑπήκουσεν. Ἀλλ᾿ ὁ Ἰωάννης, ὁ ἐπιστήθιος μαθητής, αὐτόκλητος, ἠκολούθησε καὶ οὗτος. Στραφεὶς ὁ Πέτρος καὶ ἰδὼν αὐτόν, λέγει τῷ Χριστῷ, «Κύριε, οὗτος δὲ τί;» Καὶ ὁ Χριστὸς ἀπήντησεν αἰνιγματωδῶς, «Ἐὰν αὐτὸν θέλω μένειν ἕως οὗ ἔρχωμαι, τί πρὸς σέ;» Διεδόθη λοιπὸν παρὰ τοῖς ἀδελφοῖς ἡ ἰδέα, ὅτι ὁ Ἀπόστολος Ἰωάννης δὲν ἀποθνήσκει, καὶ πολλοὶ τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν τὸ πιστεύουσι μέχρι τῆς σήμερον, εἰ καὶ αὐτὸς ὁ ἱερὸς συγγραφεὺς προσθέτει μετριοφρόνως περὶ ἑαυτοῦ, ὅτι ὁ Ἰησοῦς δὲν εἶπεν, ὅτι δὲν ἀποθνήσκει, ἀλλά, ἐὰν αὐτὸν θέλω μένειν ἑωσοῦ ἔρχωμαι, κτλ.

«Τὰ κατὰ πόλιν δεσμὰ καὶ τὰς θλίψεις σου τίς διηγήσεται;» ψάλλει ἡ ἱερὰ Μοῦσα τοῦ Ἀνδρέου Κρήτης κατὰ τὴν παροῦσαν ἑορτήν. Καὶ τῷ ὄντι ἥ τε βίβλος τῶν Πράξεων καὶ αὐταὶ αἱ ἐπιστολαὶ τοῦ Παύλου διηγοῦνται μακρὰν Ὀδύσσειαν παθημάτων, διωγμῶν καὶ θλίψεων ἃς ὑπέστη ὁ Ἀπόστολος οὗτος. Ἐὰν παραλληλίσῃ τις μόνον τὰ ἐπίκαιρα καὶ λαμπρὰ ἀποφθέγματα, ὧν βρίθουσιν αἱ ἐπιστολαὶ τοῦ θείου Παύλου, ἀληθεστάτην εὑρίσκει εἰκόνα τοῦ φλέγοντος τὴν ψυχήν του ὑπερανθρώπου ζήλου. «Τίς ἀσθενεῖ καὶ οὐκ ἀσθενῶ; τίς σκανδαλίζεται καὶ οὐκ ἐγὼ πυροῦμαι;» «Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ; θλῖψις ἢ διωγμὸς ἢ στενοχωρία ἢ κίνδυνος;» «Ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός». «Ἐμοὶ δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι, εἰμὴ ἐν τῷ Σταυρῷ τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι᾿ οὗ ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται κἀγὼ τῷ κόσμῳ». «Εἴ τις οὐ φιλεῖ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ἤτω ἀνάθεμα, μαρὰν ἀθά». Ἡ τελευταία αὕτη ἔκφρασις ἴσως φαίνεται ὑπερβολικὴ εἰς τοὺς ὀρθολογιστὰς τῆς σήμερον. Ἀλλὰ μηδεὶς σκανδαλισθῇ, τὸ πρᾶγμα εἶναι φυσικώτατον καὶ συνεπέστατον εἰς τὸ στόμα ἀνθρώπου πιστεύοντος. Ὁ Θεὸς εἶναι τὸ ἀπολύτως ὄν, καὶ ὡς τοιοῦτος ἀναγκαίως ὀφείλει νὰ λατρεύηται, καθ᾿ ἣν ἔννοιαν ἔχουσιν οἱ εἰλικρινῶς πιστεύοντες. Θεὸς δὲ μάλιστα ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ παθὼν ἐπιβάλλεται εἰς τὴν στοργὴν καὶ τὴν λατρείαν πάντων, καὶ κατὰ τὴν ἔννοιαν ταύτην ἐξετόξευεν ὁ θεῖος Παῦλος τὸ ἀνάθεμα κατὰ παντὸς τοῦ μὴ ἀγαπῶντος τὸν Ἰησοῦν Χριστόν. Ἄλλως τὸ ἀνάθεμα, τοῦτ᾿ ἔστιν ὁ ἀπὸ τῶν πιστῶν χωρισμός, εἶναι τὸ μόνον ὅπλον, ὃ ἐπιτρέπει ἑαυτῇ ἡ ἀρχαία ἀμιγὴς Ἐκκλησία, καὶ ἂν ἔλειπε καὶ τὸ ἠθικὸν τοῦτο ὅπλον, οὐδεμία δογματικὴ ἑνότης θὰ ὑπῆρχέ ποτε ἐν τῷ χριστιανισμῷ. Σημειωτέον δέ, ὅτι τὴν λέξιν ταύτην εἶπε καὶ καθ᾿ ἑαυτοῦ ὁ Παῦλος, ὑποθετικῶς ὅμως καὶ ὑπὸ ὅρους, ἐν ὁρμῇ ὑψίστης αὐτοθυσίας καὶ ἡρωισμοῦ, γράψας: «Ἐβουλόμην γὰρ αὐτὸς ἐγὼ ἀνάθεμα εἶναι ἀπὸ Χριστοῦ ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν μου, τῶν συγγενῶν μου κατὰ σάρκα, οἵτινές εἰσιν Ἰσραηλῖται». Ὁ Ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν, ρωμαῖος πολίτης καὶ ἑλληνίζων τῇ φωνῇ, δὲν ἔπαυσε νὰ εἶναι Ἰουδαῖος φιλόπατρις, καὶ ἐπόνει τοὺς ὁμοεθνεῖς του. Παραπλήσιον τούτου παράδειγμα ὑψηλῆς αὐταπαρνήσεως ὑπῆρχε τὸ τοῦ Μωυσέως: «Καὶ νῦν, Κύριε, ἢ ἄφες αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην, ἢ ἐξάλειψόν με ἐκ τῆς βίβλου σου, ἧς ἔγραψας». Τὰ δύο ταῦτα ἐνάμιλλα παραδείγματα ἐφείλκυσαν, ὡς γνωστόν, τὸν θαυμασμὸν τοῦ ἐθνικοῦ συγγραφέως Διονυσίου τοῦ Λογγίνου, τοῦ γράψαντος τὴν περὶ Ὕψους πραγματείαν.

μνήμη τοῦ Ἀποστόλου Παύλου πρέπει νὰ εἶναι ἐξόχως προσφιλὴς εἰς ἡμᾶς τοὺς Ἕλληνας, διότι αὐτὸς ἐβάπτισε τοὺς προγόνους ἡμῶν, καὶ αὐτοῦ ἐσμεν καὶ ἡμεῖς προσήλυτοι. «Ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τοῦ εὐαγγελίου ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέννησα», ἔγραφε πρὸς τοὺς Κορινθίους. Ὁ ἀνερχόμενος σήμερον τὸν λόφον τοῦ Ἀρείου Πάγου δὲν δύναται νὰ μὴ ἐνθυμηθῇ τὴν σκηνὴν ἐκείνην, ἥτις περιγράφεται ἐν ταῖς Πράξεσιν: «Ἐν δὲ ταῖς Ἀθήναις ἐκδεχομένου αὐτοὺς τοῦ Παύλου ἐθλίβετο τὸ πνεῦμα αὐτοῦ ἐν ἑαυτῷ, θεωροῦντι κατείδωλον οὖσαν τὴν πόλιν». Καὶ ἐπειδὴ ὁ Παῦλος διελέγετο ἐν τῇ ἀγορᾷ, σκανδαλιζόμενοι οἱ Ἀθηναῖοι ἔλεγον: «Τί ἂν θέλοι ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν; οἱ δέ, Ξένων δαιμονίων δοκεῖ καταγγελεὺς εἶναι. Συλλαβόντες δὲ αὐτὸν ἐπὶ τὸν Ἄρειον Πάγον ἤγαγον λέγοντες: Δυνάμεθα γνῶναι τίς ἡ καινὴ αὕτη ἡ ὑπὸ σοῦ λεγομένη διδαχή; Ξενίζοντα γάρ τινα εἰσφέρεις εἰς τὰς ἀκοὰς ἡμῶν. . . Σταθεὶς δὲ ὁ Παῦλος ἐν τῷ μέσῳ τοῦ Ἀρείου Πάγου ἔφη. Ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κατὰ πάντα δεισιδαιμονεστάτους ὑμᾶς θεωρῶ. Διερχόμενος γὰρ καὶ ἀναθεωρῶν τὰ σεβάσματα ὑμῶν εὗρον καὶ βωμόν, ἐν ᾧ ἐπιγέγραπται, Ἀγνώστῳ Θεῷ. Ὃν οὖν ἀγνοοῦντες εὐσεβεῖτε, τοῦτον ἐγὼ καταγγέλλω ὑμῖν». Ἄξιον σημειώσεως εἶναι, ὅτι οἱ παλαιοὶ Ἀθηναῖοί μας, ἂν δὲν ἐπίστευσαν ἀμέσως, δὲν ἐκακοποίησαν ὅμως τὸν θεῖον Παῦλον, καὶ τοῦτο εἶναι καλὸν συστατικὸν τῆς τότε ἑλληνικῆς ἀνεξιθρησκίας. Ἀλλὰ καὶ ἄκαρπος δὲν ἀπέβη ἡ πρώτη αὕτη διδασκαλία, διότι ἐπίστευσαν εὐθὺς ὁ ἱερὸς Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, ἡ Δάμαρις καὶ ἄλλοι τινές.

Συγκινητικὰς λοιπὸν ἀναμνήσεις διεγείρει ἐν Ἀθήναις ἡ μνήμη τοῦ θεηγόρου Παύλου σήμερον, καὶ πολλῶν ἐπαίνων ἀξία εἶναι ἡ ἀπόφασις τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου Ἀθηναίων περὶ ἀνεγέρσεως ναῶν ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ τε μεγάλου τῶν ἐθνῶν Ἀποστόλου καὶ τοῦ κλεινοῦ αὐτοῦ μαθητοῦ, τοῦ Ἀρεοπαγίτου Διονυσίου.
(ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ 1887)